Kontynuujemy nasze rozważania dotyczące symboliki dekoracji: krzyża-gwiazdy i lilii zdobiących szaty Matki Bożej z wizerunku jasnogórskiego. W poprzednim odcinku została
przedstawiona symbolika gwiazdy umieszczonej na chuście (maphorionie). Obecnie zostanie zaprezentowana symbolika motywu lilii na stroju Maryi z obrazu jasnogórskiego.
Odnośnie do tego zagadnienia wypowiedziała się Ewa Śnieżyńska-Stolot. Według niej, ornamenty na szatach Maryi i Dzieciątka sprowadzają się do trzech rodzajów rozet na sukience Dzieciątka,
lilii heraldycznych na sukni i płaszczu Madonny, obramienia płaszcza i szaty Madonny w postaci dwupasmowego szlaku oraz ozdoby na okładce ewangeliarza. Wszystkie wymienione
ornamenty, tak ze względu na technikę wykonania, jak i na swoją formę, występują w malarstwie sieneńskim pierwszej ćwierci XIV wieku, głównie w obrazach Simone
Martiniego i jego kręgu. Szczególne znaczenie posiadają lilie zdobiące płaszcz Madonny Jasnogórskiej. Zastanawiano się już, czy lilie te mają charakter ornamentacyjny, czy jest to świadome
wprowadzenie elementu heraldycznego, jakim jest lilia andegaweńska. Motyw lilii heraldycznej jest pochodzenia perskiego. Pojawił się w wieku XII - głównie jako dekoracja diademów cesarskich,
koron i bereł - na terenie Bizancjum, skąd przedostał się na Zachód, gdzie występował przez okres całego średniowiecza. Lilie heraldyczne na szatach pojawiają się w pierwszej
ćwierci XIV wieku, najczęściej wśród zabytków malarstwa włoskiego i francuskiego. Postacie przedstawione w szatach zdobionych liliami to święci i świeccy członkowie rodu
Kapetyngów oraz jego bocznej linii - Andegawenów. Lilie andegaweńskie pojawiają się także w tle obrazów, które w jakiś sposób związane były z rodziną Andegawenów.
Powyższe przykłady wskazują, że pojawienie się lilii na obrazie jasnogórskim może świadczyć o powiązaniach historycznych obrazu z rodziną Andegawenów.
Rodzi się pytanie: czy lilie zdobiące szatę Matki Bożej mają znaczenie symboliczne?
W doktrynie chrześcijańskiej szata Matki Bożej ma określoną funkcję symboliczną. Odnosi się zatem wyłącznie do Osoby, która tę szatę przywdziała. Konsekwentnie lilia na tej szacie jest zatem symbolem
maryjnym, a nie tylko znakiem heraldycznym andegaweńskim.
W Starym Testamencie występują dwie alegorie o gwiaździstym niebie, które Bóg rozpościera jak płaszcz i rozpina jak namiot. Psalm 104 [103] mówi o świetlistej szacie
Boga:
Ty jesteś bardzo wielki! W majestat i piękno odziany, Światłem okryty jak płaszczem.
W Liście do Hebrajczyków znajdujemy następującą metaforę szaty:
Ty, Panie, na początku osadziłeś ziemię, dziełem też rąk Twoich są niebiosa. One przeminą, ale Ty zostaniesz, i wszystko jak szata się zestarzeje, i jak płaszcz je zwiniesz, jak odzienie, i odmienią się. Ty zaś jesteś Ten sam, a Twoje lata się nie skończą (Hbr 1, 10-12)
Zdobiąca szaty Matki Bożej lilia ma znaczenie symboliczne i występuje zarówno w twórczości Wschodu, jak i Zachodu. W Biblii symbol lilii wyraźnie połączony
został z czystością w Księdze Daniela (Daniel - hebr. „Bóg jest Sędzią”), imię hebrajskie cnotliwej Zuzanny - Szoszanna - oznacza lilię. Po raz pierwszy
znajdujemy lilię w Europie na miniaturach Karola Łysego jako ozdobę korony i berła, i odtąd pozostaje ona stałym znakiem symbolicznym europejskich insygniów królewskich.
Do średniowiecznej ikonografii i heraldyki kwiat lilii został przejęty jako symbol Zbawiciela i Sędziego Wszechświata.
Lilia jest centralnym motywem Zwiastowania, a także wiecznej szczęśliwości człowieka. Przynosi ją Archanioł Gabriel albo stoi ona w wazonie w komnacie Maryi. Jest
to wielki dialog między Niebem a ziemią. Niebo reprezentuje Anioł, ziemię - Dziewica Maryja jako alegoria całej ludzkości, a między nimi w symbolicznej postaci kwiatu
- Chrystus, pojęty jako roślina, która ma uzdrowić człowieka. Jednocześnie jest lilia, podobnie jak Eucharystia - strasznym darem, tremendum, nawet śmiertelnym dla tych, którzy zbliżają się
do tego kwiatu bez wyznania grzechów. W ikonografii sceny Zwiastowania lilia, stojąca w kryształowym naczyniu, mająca na łodydze trzy kwiaty, jest symbolem dziewictwa Najświętszej
Maryi Panny przed Zwiastowaniem, w momencie Zwiastowania i po Zwiastowaniu. Chociaż Maryja jest Bożą Rodzicielką, to jednak na zawsze pozostała Dziewicą.
Lilia - kwiat z różdżki Jessego, który, według św. Bernarda, swym zapachem ożywia umarłych (II Homilia na Adwent), jest także w ikonografii chrześcijańskiej przede wszystkim
kwiatem sądu. Znane są takie przedstawienia Sądu Ostatecznego. Jest ona Chrystusem-Pośrednikiem między Niebem a ziemią, który sądzi Universum. Jest także lilia symbolem Zbawiciela, który umiera,
zostaje pogrzebany w ziemi jak nasionko i zmartwychwstaje w kwiecie. Lilia była też kwiatem sprawiedliwości i władzy, przygotowaniem powtórnego przyjścia Zbawiciela,
który zstąpi na ziemię, aby pokonać Antychrysta. Chrystus jest bowiem Flos florum (Kwiat kwiatów), Rex regum (Król królów), Dominus dominantium (Pan panujących).
Liczne przykłady motywu lilii uzasadniają tezę o powszechnym jego stosowaniu. Symbolika szaty Maryi wskazuje na Jej królewskość. Obraz jasnogórski jest zatem zilustrowaniem dogmatu o królewskim
rodzicielstwie Najświętszej Maryi Panny.
Szkaplerz to najpopularniejsza obok Różańca świętego forma pobożności maryjnej. Historia szkaplerza sięga góry Karmel w Ziemi Świętej, kiedy to duchowi synowie proroka Eliasza prowadzili tam życie modlitewne. Było to w XII wieku. Z powodu prześladowań ze strony Saracenów bracia Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel przenieśli się do Europy i dali początek zakonowi zwanemu karmelitańskim.
W południowej Anglii w Cambridge mieszkał pewien bogobojny człowiek - Szymon Stock, generał zakonu, który dostrzegając grożące zakonowi niebezpieczeństwa, modlił się gorliwie i błagał Maryję, Najświętszą Dziewicę, o pomoc. Pewnej nocy, z 15 na 16 lipca 1251 r., ukazała mu się Najświętsza Panienka w otoczeniu aniołów. Szymon otrzymał od Maryi brązowy szkaplerz i usłyszał słowa: „Przyjmij, Synu najmilszy, szkaplerz Twego zakonu jako znak mego braterstwa, przywilej dla Ciebie i wszystkich karmelitów. Kto w nim umrze, nie zazna ognia piekielnego. Oto znak zbawienia, ratunek w niebezpieczeństwach, przymierze pokoju i wiecznego zobowiązania”. Od tamtej pory karmelici noszą szkaplerz, czyli dwa prostokątne skrawki wełnianego sukna z naszytymi wyobrażeniami Matki Bożej Szkaplerznej i Najświętszego Serca Pana Jezusa, połączone tasiemkami. Słowo „szkaplerz” pochodzi od łacińskiego słowa „scapulae” (plecy, barki) i oznacza szatę, która okrywa plecy i piersi. Papież Pius X w 1910 r. zezwolił na zastąpienie szkaplerza medalikiem szkaplerznym.
Do wielkiej Rodziny Karmelitańskiej chcieli przynależeć wielcy tego świata - królowie, książęta, możnowładcy, ale i zwykli, prości ludzie. Dzięki papieżowi Janowi XXII - temu samemu, który wprowadził święto Trójcy Świętej i wyraził zgodę na koronację Władysława Łokietka - szkaplerz stał się powszechny. Papież miał objawienia. Matka Boża przyrzekła szczególne łaski noszącym pobożnie szkaplerz karmelitański. A Ojciec Święty ogłosił te łaski światu chrześcijańskiemu bullą „Sabbatina” z dnia 3 marca 1322 r. Bulla mówiła o tzw. przywileju sobotnim. Szczególne prawo do pomocy ze strony Maryi w życiu, śmierci i po śmierci mają ci, którzy noszą szkaplerz. Jest to niejako suknia Maryi, czyli znak i nieomylne zapewnienie macierzyńskiej opieki Matki Bożej. Kto nosi szkaplerz karmelitański, ten otrzymuje obietnicę, że dusza jego wkrótce po śmierci będzie wyzwolona z czyśćca. Stanie się to w pierwszą sobotę miesiąca po śmierci. Oczywiście, pod warunkiem, że ta osoba nosiła szkaplerz w należytym duchu i żyła prawdziwie po chrześcijańsku, zachowała czystość według stanu i modliła się modlitwą Kościoła.
Jan Paweł II pisał do przełożonych generalnych Zakonu Braci NMP z Góry Karmel i Zakonu Braci Bosych NMP z Góry Karmel, że w znaku szkaplerza zawiera się sugestywna synteza maryjnej duchowości, która ożywia pobożność ludzi wierzących, pobudzając ich wrażliwość na pełną miłości obecność Maryi Panny Matki w ich życiu. „Szkaplerz w istocie jest «habitem» - podkreślał Ojciec Święty. - Ten, kto go przyjmuje, zostaje włączony lub stowarzyszony w mniej lub więcej ścisłym stopniu z zakonem Karmelu, poświęconym służbie Matki Najświętszej dla dobra całego Kościoła. Ten, kto przywdziewa szkaplerz, zostaje wprowadzony do ziemi Karmelu, aby «spożywać jej owoce i jej zasoby» (por. Jr 2, 7) oraz doświadczać słodkiej i macierzyńskiej obecności Maryi w codziennym trudzie, by wewnętrznie się przyoblekać w Jezusa Chrystusa i ukazywać Jego życie w samym sobie dla dobra Kościoła i całej ludzkości” (por. Formuła nałożenia szkaplerza).
Papież Polak od wczesnych lat młodości nosił ten znak Maryi. I zawsze zaznaczał, jak ważny w jego życiu był czas, gdy uczęszczał do kościoła na Górce (Karmelitów) w Wadowicach. Szkaplerz przyjęty z rąk o. Sylwestra nosił do końca życia. (Szkaplerz św. Jana Pawła II znajduje się w klasztorze Karmelitów w Wadowicach.) W orędziu z okazji jubileuszu 750-lecia szkaplerza karmelitańskiego pisał, że szkaplerz „staje się znakiem przymierza i wzajemnej komunii między Maryją i wiernymi, a w rezultacie konkretnym sposobem zrozumienia słów Jezusa na krzyżu do Jana, któremu powierzył swą Matkę i naszą duchową Matkę”.
Matka Boża, kończąc swe objawienia w Lourdes i w Fatimie, ukazała się w szatach karmelitańskich jako Matka Boża Szkaplerzna. Wszystkie osoby noszące szkaplerz karmelitański mają udział w duchowych dobrach zakonu karmelitańskiego. Ten, kto go przyjmuje, zostaje na mocy jego przyjęcia związany mniej lub bardziej ściśle z zakonem karmelitańskim. Rodzinę Karmelu tworzą następujące kręgi osób: zakonnicy i zakonnice, Karmelitańskie Instytuty Życia Konsekrowanego, Świecki Zakon Karmelitów Bosych (dawniej zwany Trzecim Zakonem), Bractwa Szkaplerzne (erygowane), osoby, które przyjęły szkaplerz i żyją jego duchowością w różnych formach zrzeszania się (wspólnoty lub grupy szkaplerzne) oraz osoby, które przyjęły szkaplerz i żyją jego duchowością, ale bez żadnej formy zrzeszania się. Do obowiązków należących do Bractwa Szkaplerznego należy: przyjąć szkaplerz karmelitański z rąk kapłana; wpisać się do księgi Bractwa Szkaplerznego; w dzień i w nocy nosić na sobie szkaplerz; odmawiać codziennie modlitwę zaznaczoną w dniu przyjęcia do Bractwa; naśladować cnoty Matki Najświętszej i szerzyć Jej cześć.
Modlitwa do Matki Bożej Szkaplerznej
O najwspanialsza Królowo nieba i ziemi! Orędowniczko Szkaplerza świętego! Matko Boga! Oto ja, Twoje dziecko, wznoszę do Ciebie błagalne ręce i z głębi serca wołam do Ciebie: Królowo Szkaplerza, ratuj mnie, bo w Tobie cała moja nadzieja.
Jeśli Ty mnie nie wysłuchasz, do kogóż mam się udać?
Wiem, o dobra Matko, że Serce Twoje wzruszy się moim błaganiem i wysłuchasz mnie w moich potrzebach, gdyż Wszechmoc Boża spoczywa w Twoich rękach, a użyć jej możesz według upodobania.
Od wieków tak czczona, najszlachetniejsza Pocieszycielko utrapionych, powstań i swą potężną mocą rozprosz cierpienie, ulecz, uspokój mą zbolałą duszę, o Matko pełna litości! Ja wdzięcznym sercem wielbić Cię będę aż do śmierci. Na twoją chwałę w Szkaplerzu świętym żyć i umierać pragnę. Amen.
W piątek, 11 lipca zmarł ks. dr Karol Jakubiak – wikariusz parafii Najświętszego Serca Jezusowego we Włodawie. Miał 52 lata, w Chrystusowym kapłaństwie przeżył 24 lata.
W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.
