Od tamtego czasu upłynęło już 95 lat. I nie wiadomo ile w tej opowieści jest legendy, a ile prawdy historycznej. Ale tu pod Wołominem w Ossowie bolszewicy spotkali się z zaciekłym oporem młodocianych ochotników, którzy nie mieli prawie żadnego wojskowego przeszkolenia. – Pamiętam relacje najstarszych mieszkańców, którzy w 1920 r. byli dziećmi. Opowiadali o „jasnej łunie”, która miała wystraszyć czerwonoarmistów – mówi ks. prał. Jan Andrzejewski, proboszcz parafii św. Trójcy w Kobyłce i administrator sanktuarium Matki Bożej Zwycięskiej w Ossowie.

W polskiej historiografii sprawa „cudu” jest mocno dyskutowana. Niektórzy twierdzą, że został on celowo wymyślony przez przedwojenną Narodową Demokrację tylko po to, aby umniejszyć wojskowe zasługi Marszałka Józefa Piłsudskiego. Jeśli to Matka Boża zwyciężyła, to mniejsza była w tym rola głównodowodzącego.

Widmo klęski

Choć minęło już prawie 100 lat, to jednak nic nie wskazuje, aby kwestia „cudu” została jednoznacznie rozstrzygnięta. Dla jednych będzie to nadzwyczajna interwencja z góry, dla drugich geniusz dowództwa, a dla pozostałych współdziałanie Opatrzności Bożej i dzielnych żołnierzy. Jest jednak pewne, że w sierpniu 1920 r. przekonanie o rychłej klęsce było powszechne. Dlatego też nawet tzw. „niewierzący” warszawiacy modlili się o cud. Do okopów razem z żołnierzami masowo szli zwykli księża, biskupi, a Mszę św. polową pod Radzyminem odprawiał nawet abp Ratti, późniejszy papież Pius XI.

Wśród wielu kapelanów był młody 27-letni ks. Ignacy Skorupka. Wyruszył on z warszawskiej Pragi razem z batalionem Armii Ochotniczej. Byli to żołnierze-amatorzy, harcerze, gimnazjaliści i studenci. I choć brakowało im frontowego doświadczenia i wojskowego szlifu, to jednak patriotyzmu mieli pod dostatkiem.

Bezpośrednia obrona Warszawy opierała się głównie na żołnierzach ochotnikach. Najlepsze polskie wojska były skoncentrowane, aby uderzyć znad Wieprza, czyli przeprowadzić kontrofensywę na tyły wroga. Natomiast rolą bohaterów, m.in. spod Ossowa, było jak najdłużej powstrzymywać bolszewicką nawałę. Gdyby wówczas czerwonoarmiści zajęli stolicę, to misterny plan Piłsudskiego ległby w gruzach.

Orlęta Warszawskie

Oprócz jasnej łuny, która miała wystraszyć bolszewików, kolejnym akcentem religijnym w tym miejscu była bohaterska śmierć ks. Ignacego Skorupki. Został on śmiertelnie postrzelony, gdy szedł w sutannie z fioletową stułą i krzyżem w ręku na pierwszej linii frontu.

Postawa ks. Skorupki miała niebagatelne znaczenie, bo nastolatkowie-żołnierze po prostu się bali, a dowódca nie potrafił ich poderwać do kolejnego natarcia. Sytuacja zaczęła się zmieniać dopiero w wigilię Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Nic więc dziwnego, że symboliczno-religijny splot wydarzeń zaczął być rozpatrywany w kategoriach cudu. Przecież ofiara życia ks. Skorupki okazała się punktem zwrotnym w jednej z najważniejszych bitew w historii Polski. Wielka victoria polskiej armii 1920 r. zaczęła się właśnie od zwycięstwa zwykłych nastolatków w Ossowie.

Polskie straty wyniosły ok. sześciuset poległych, rannych i zaginionych żołnierzy. Szczególnie dotkliwie doświadczony został 236. Ochotniczy Pułk Piechoty, którego kapelanem był ks. Skorupka. Spośród blisko ośmiuset uczniów i harcerzy, pozostało w szeregach około pięciuset. Leśne wzgórze, na którym znajduje się kaplica i cmentarz bohaterów walki w Ossowie, to wyjątkowe sanktuarium zarówno na historycznej, jak i religijnej mapie Polski – miejsce prawdziwego „cudu”.

– Bolszewicy mieli przewagę ilościową i jakościową. Ich armia była większa, a żołnierze mieli doświadczenie bojowe. Natomiast Polacy wystawili w Ossowie studentów i gimnazjalistów, którzy mieli często zaledwie po 16-18 lat – tłumaczy ks. Andrzejewski. – Oni są takim symbolem dla Warszawy, jak Orlęta dla Lwowa.

Ossów, Katyń, Smoleńsk

Ossów jest zwykłą wsią na przedmieściach Wołomina. Gdyby nie wydarzenia sprzed 95 lat, pewnie nikt by o niej nie wspominał. A teraz jest to jedno z ważniejszych miejsc turystyczno-pielgrzymkowych na Mazowszu. – Szczególnie w sezonie letnim przyjeżdża tu dużo pielgrzymów. Zwiedzają wojskowy cmentarz i modlą się w sanktuarium. Praktycznie nie ma dnia, aby nie było jakieś grupy – mówi Stanisław Rozbicki, który opiekuje się ossowskim sanktuarium i udostępnia je turystom.

Kaplica, cmentarz i duży teren parafialny jest bardzo zadbany. W ostatnich latach całość została gruntownie wyremontowana. W 2012 r. kilkaset metrów od mogił bohaterów Bitwy Warszawskiej posadzono aleję Dębów Smoleńskich. – Pomysł wyszedł od dyrekcji Lasów Państwowych. My przygotowaliśmy miejsce z brzozowym krzyżem i tablicą. Później pojawił się pomysł, aby stanęły tu niewielkie pomniki zasłużonych ofiar katastrofy– mówi ks. Andrzejewski. Teraz przy okazji kolejnych rocznic odsłaniane są następne popiersia. Obecnie jest ich dziesięć, a 15 sierpnia przed Mszą św. poświęcone zostanie popiersie gen. Bronisława Kwiatkowskiego i Stefana Melaka.

W zeszłym roku odsłonięta została też tablica ośmiu dowódców, bohaterów wojny polsko-bolszewickiej, którzy w 1940 r. zostali zamordowani w Katyniu. – W ten sposób chcieliśmy symbolicznie powiązać ciąg wydarzeń historycznych: Bitwę Warszawską, Katyń i Smoleńsk. Przecież w 2010 r. zginęli przedstawiciele polskiej delegacji, która chciała oddać hołd m.in. bohaterom walczącym pod Ossowem – tłumaczy ks. Andrzejewski.

Ksiądz Prałat jest prawdziwym kustoszem Ossowa i Cudu nad Wisłą. Gdy w 1997 r. został proboszczem w Kobyłce z wielkim zapałem zajął się propagowaniem tego miejsca. – Gdy się popatrzy jak to miejsce wyglądało 20 lat temu i teraz, to widać jak wiele zostało tu zrobione – podkreśla Rozbicki.

Centrum historyczno-turystyczne

Wieś, cmentarz, sanktuarium i pole bitwy najbardziej ożywają raz w roku – 15 sierpnia. Wówczas przyjeżdża tu kilkadziesiąt tysięcy osób, aby modlić się i poznawać historię wojny polsko-bolszewickiej. Tego dnia, oprócz uroczystości religijnych, można zobaczyć wielkie widowisko rekonstrukcji historycznej, które przenosi widzów w realia sierpnia 1920 r.

Ossów jest dobrym przykładem tego jak Kościół i samorząd mogą realizować wspólny cel pielęgnowania pamięci historycznej. Wielkie rekonstrukcje są współfinansowane przez lokalne władze, a w ostatnim roku gruntownie przebudowano nowoczesny pawilon informacji historyczno-turystycznej.

Odwiedzając tę instytucję kultury można zobaczyć zarówno kilka eksponatów historycznych, ale przede wszystkim obejrzeć specjalnie zrealizowany film „1920 Zwycięstwo”. Podczas 40-minutowej projekcji turyści mogą poznać historię „cudu” w pigułce.

– To miejsce zostało zaprojektowane głównie z myślą o młodzieży, która na co dzień korzysta z komputerów i urządzeń mobilnych. Oprócz muzealnych ekranów dotykowych zachęcamy do ściągania na telefony lub tablety naszych aplikacji. Dla bardziej konserwatywnych odbiorców mamy też bogatą ofertę książek – pokazuje Jolanta Kielczyk, która oprowadza po pawilonie. – Często zapraszamy do nas wykładowców, profesorów i członków grup rekonstrukcyjnych, którzy prowadzą z młodzieżą lekcje żywej historii. Zachęcam do tego, aby śledzić nasze wydarzenia na Facebooku.

Oprócz zwiedzania ekspozycji, przeglądania kiosków multimedialnych i projekcji filmów, Centrum zachęca do aktywności sportowej. Turyści na miejscu mogą bezpłatnie wypożyczyć rower (także z fotelikami dla dzieci), aby objechać wszystkie historyczne miejsca bitwy, jak i też poznać walory okolicznej przyrody.

Centrum Informacji Turystyczno-Historycznej, to miał być pierwszy krok do budowy dużego muzeum. Choć jego plany już zostały zatwierdzone, to jednak nie wiadomo, czy na 100-lecie bitwy placówka powstanie. Dlaczego? Jak zwykle powody są bardzo przyziemne, bo chodzi o pieniądze... Chyba, że znów stanie się „cud”.