W zakresie odpłatnej działalności statutowej dopuszcza się pobieranie opłat za świadczone usługi, jednak wysokość opłat nie może być wyższa niż koszty prowadzenia tej działalności. Dodatkowo organizacje sektora non-profit mogą prowadzić działalność gospodarczą ukierunkowaną na generowanie zysku finansowego, przy czym ewentualne nadwyżki powinny być przeznaczone wyłącznie na realizację ich celów statutowych.

W 2020 r. większość organizacji non-profit prowadziło wyłącznie nieodpłatną działalność statutową (72,6%). Pozostałe oferowały usługi odpłatnie, w tym 18,2% wyłącznie w ramach odpłatnej działalności statutowej, a 5,6% wyłącznie w ramach działalności gospodarczej. Równocześnie odpłatną działalność statutową oraz działalność gospodarczą prowadziło 3,7% organizacji non-profit.

Najwyższy odsetek podmiotów prowadzących wyłącznie nieodpłatną działalność statutową występował wśród ochotniczych straży pożarnych (94,4%), a następnie kół gospodyń wiejskich (92,8%).

Duży udział podmiotów prowadzących odpłatne formy działalności występował wśród organizacji samorządu gospodarczego i zawodowego. W 2020 r. 3 na 10 podmiotów realizowało cele statutowe prowadząc wyłącznie działalność nieodpłatną. Prowadzenie odpłatnej działalności statutowej, bez działalności gospodarczej, zadeklarowało 28,6% z nich, a działalności gospodarczej bez odpłatnej statutowej – 23,6%. Jednocześnie 13,8% organizacji samorządu gospodarczego i zawodowego prowadziło zarówno odpłatną działalność statutową, jak i działalność gospodarczą.

Pod względem rozpowszechnienia odpłatnych form działalności wyróżniały się również społeczne podmioty wyznaniowe. Spośród tych jednostek niecała połowa prowadziła wyłącznie działalność nieodpłatną, natomiast 40,4% świadczyło dodatkowo odpłatną działalność statutową.

Założyciele organizacji non-profit

Przeważająca większość organizacji sektora non-profit prowadzących działalność w 2020 r. została założona przez osoby fizyczne (92,3 %). Zdecydowanie mniej podmiotów zostało utworzonych przez istniejące już podmioty non-profit (5,7%) czy też jednostki sektora komercyjnego (1,4%). Najrzadziej założycielem organizacji były jednostki sektora publicznego – 1,2%.

W przypadku przyparafialnych organizacji Kościoła katolickiego ponad połowę z nich założyli duszpasterze prowadzący parafię (50,8%), zaś we współpracy z osobami świeckimi 29,1%. Jedynie 15,1% takich organizacji zostało założonych samodzielnie przez osoby świeckie.

W przypadku społecznych podmiotów wyznaniowych, prawie wszystkie z nich powstały z inicjatywy już istniejących jednostek non-profit struktur kościelnych (97,9%).

Wpływ epidemii COVID-19 na działalność organizacji non-profit

W marcu 2020 r. ogłoszono w Polsce stan zagrożenia epidemicznego, a następnie stan epidemii w związku z rozprzestrzenianiem się choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2, zwanej COVID-19. Sytuacja ta wpłynęła w 2020 r. na działalność statutową większości rejestrowych organizacji non-profit (74,9%).

Sytuacja związana z epidemią COVID-19 wpłynęła także na funkcjonowanie większości przyparafialnych wspólnot Kościoła katolickiego (73,3%). W tej grupie ponad połowa jednostek okresowo wstrzymała swoją działalność (59,2%). Z kolei 45,1% zmieniło formę lub zakres działania, a 14,1% przeszło na działalność zdalną.

Epidemia COVID-19 wpłynęła na wiele aspektów życia w kraju, co spowodowało pojawienie się nowych potrzeb w społeczeństwie, które wymagały wsparcia w ich zaspokojeniu np. zabezpieczanie dostępności środków ochrony i dezynfekcji, wsparcie dla osób przebywających w kwarantannach lub osób starszych, którym zalecano pełną izolację od kontaktów bezpośrednich, czy wsparcie podczas zdalnego nauczania. W udzielanie pomocy włączyły się także przyparafialne wspólnoty Kościoła katolickiego - 22,7% jednostek, na których działalność wpłynął COVID-19.

Najczęściej przyjęły one formę wsparcia rzeczowego (60,1%) lub świadczenia usług społecznych (46,4%). Wspólnoty również wspierały odbiorców finansowo (22,5%), czy też modlitwą lub kierowano indywidualną pomoc do osób starszych i samotnych np. poprzez wsparcie w zakupach czy dystrybucję maseczek ochronnych. Najczęściej wsparciem członkowie wspólnot przyparafialnych otaczali osoby indywidualne (76,5%), ale również całe społeczności (np. parafię, osiedle itp. - 43,2%) czy też domy pomocy społecznej (11,1%).

Dane liczbowe

GUS podaje dane z 2018 r., wedle których w Polsce funkcjonowało 65,5 tys. przyparafialnych organizacji Kościoła Katolickiego. Województwami o liczbie tych podmiotów przekraczającej 7,0 tys. były: mazowieckie (7,4 tys.), małopolskie (7,3 tys.) i śląskie (7,2 tys.). Z kolei najmniej tego typu jednostek zlokalizowanych było w województwie lubuskim (1,8 tys.).

W 2018 r., w stosunku do 2013 r., przybyło 6,6% nowych przyparafialnych organizacji Kościoła katolickiego. Najwięcej nowych podmiotów powstało w województwie małopolskim, gdzie nastąpił wzrost ich liczby z 6,6 tys. do 7,3 tys. Relatywnie wysoki wzrost liczby omawianych organizacji odnotowano także w województwie mazowieckim, w którym liczba ta zwiększyła się z 6,7 tys. do 7,4 tys. Jedynym województwem, w którym odnotowano spadek liczby aktywnych przyparafialnych organizacji Kościoła katolickiego, było województwo dolnośląskie (z 4,3 tys. do 4,1 tys.).