Sześćdziesiąt lat temu - 29 czerwca 1941 r. w Nowym Jorku zmarł wielki Polak, niezapomniany artysta i mąż stanu, "obywatel świata", człowiek ze wszech miar godny szacunku współczesnych, legenda swoich czasów, postać-symbol zarówno w sferze kultury, jak i polityki - Ignacy Jan Paderewski. "Tego dnia - pisała nazajutrz jedna z gazet polonijnych - każdy z 30 milionów Polaków stał się uboższy".
W kondukcie żałobnym w Waszyngtonie "za trumną okrytą polskim sztandarem i umieszczoną na lawecie armatniej postępował orszak żałobny" liczący ponad 30 tys. osób. Na cmentarzu Arlington oddano 19 strzałów armatnich - był to ceremoniał przysługujący tylko najwyższym dostojnikom wojskowym Stanów Zjednoczonych. Ameryka pożegnała Paderewskiego jak bohatera.
Wybitny Rodak przed śmiercią wyraził życzenie, by być pochowanym w wolnej Polsce. Ziściło się ono dopiero po ponad pół wieku. W obecności prezydentów Stanów Zjednoczonych - George´a Busha i Polski - Lecha Wałęsy prochy Ignacego Jana Paderewskiego spoczęły 5 lipca 1992 r. w podziemiach archikatedry św. Jana w Warszawie, w krypcie prezydenta Gabriela Narutowicza.
Wśród swoich pozostanie na zawsze Ten, który w jednym z ostatnich przemówień powiedział: "Poświęciłem życie dla swej Ojczyzny, służyłem jej z całego serca i ze wszystkich sił, bo to ona wezwała mnie do służby".
I. J. Paderewski przyszedł na świat 6 listopada 1860 r. w Kuryłówce na Podolu. Jego matka, Poliksena, córka filomaty, profesora Uniwersytetu Wileńskiego i zesłańca - dr. Ignacego Nowickiego, zmarła kilka miesięcy po narodzinach syna. Gdy miał trzy lata, za udział w powstaniu styczniowym, aresztowano jego ojca, Jana Paderewskiego. Po uwolnieniu ojciec, widząc w synu cudowne dziecko, starał się zapewnić mu staranne wykształcenie. Z najwyższymi ocenami ukończył Ignacy Jan Konserwatorium Muzyczne Apolinarego Kątskiego w Warszawie. 7 stycznia 1880 r. poślubił Antoninę Korsakównę. W październiku urodził im się syn - Alfred. Kilka dni później Antonina zmarła. Wkrótce też okazało się, że dziecko cierpi na niedowład nóg. Jedyny syn Paderewskiego żył 21 lat.
Dzięki Helenie Modrzejewskiej przyszły artysta kontynuował studia muzyczne w Wiedniu (1884-87), gdzie również rozpoczęła się jego wielka, światowa kariera pianistyczna. Zaczął zdobywać uznanie jako kompozytor licznych utworów na fortepian solo oraz mniej licznych na fortepian i orkiestrę. Choć tworzenie muzyki było jego największą aspiracją artystyczną, to po 1907 r. zarzucił to zajęcie na zawsze.
Po sukcesach odniesionych podczas tourneMe po Stanach Zjednoczonych w latach 1891-92 sława Paderewskiego rosła nieustannie, stawiając go w rzędzie najwybitniejszych pianistów świata. Wraz z rozgłosem przyszły i pieniądze. Radość przynosiło mu wspieranie celów społecznych: fundacji, nagród, stypendiów, konkursów muzycznych i literackich, obiektów kulturalnych, organizacji i instytucji naukowych, oświatowych, zarówno o charakterze świeckim, jak i religijnym. Trudno wyliczyć wszystkie popierane przez niego inicjatywy. Pomagała mu w tym druga żona - Helena, którą poślubił w 1899 r.
Nie szczędził również pieniędzy na cele patriotyczne, m.in. wspierał finansowo rodziców dzieci z Wrześni. Wspomagał Bank Ziemski w akcji pomocy chłopom i ziemianom walczącym z działalnością niemieckiej Komisji Kolonizacyjnej, wykupującej ziemię z polskich rąk. W odwecie w Berlinie zorganizowano bojkot jego opery Manru. Uczcił 500-lecie zwycięstwa pod Grunwaldem, fundując w Krakowie pomnik króla Władysława Jagiełły, dłuta Antoniego Wiwulskiego. Uroczystość jego odsłonięcia przerodziła się w jedną z największych manifestacji patriotycznych.
Paderewski był przede wszystkim jednak gorącym patriotą, dumnym ze swej narodowej tradycji i wielowiekowej, pięknej, choć trudnej historii. Podczas uroczystości 100-lecia urodzin F. Chopina we Lwowie powiedział: "Żaden z narodów na świecie nie może się poszczycić takim jak nasz bogactwem uczuć i nastrojów... Więc krzepmy serca do wytrwania, myśli skrójmy do czynów, do dzielnych sprawiedliwych, uczucia podnośmy do wiary, bo nie ginie naród, co ma taką nieśmiertelną duszę".
Jego polskość podbiła świat. Choć daleki był od planów działalności patriotycznej - bo, jak pisał w liście do Romana Dmowskiego: " Żadnej roli politycznej odgrywać nie myślę... Nie mam do tego przygotowania ani też temperamentu. Władza mnie nie nęci, powaga ojca narodu nie pociąga, pośledniejsze stanowisko pożytecznego syna Ojczyzny najzupełniej mi wystarcza" - to koncertując po całym świecie, miał dostęp do wielu polityków. Mógł więc dla sprawy niepodległości Polski uczynić więcej niż inni i potrafił to wykorzystać. Szczególnie dobre kontakty miał w Stanach Zjednoczonych. Zaowocowało jego mordercze, prawie dwuletnie tourneMe, podczas którego zagrał prawie sto koncertów, wygłosił wiele przemówień i zachęcał Polonię amerykańską nie tylko do pomocy charytatywnej, ale i do akcji, która doprowadziłaby do odzyskania upragnionej niepodległości. Pisał: "Myśl o Polsce wielkiej i silnej, wolnej i niepodległej była i jest treścią mego istnienia, urzeczywistnienie jej było i jest jedynym celem mojego życia". I "wygrał Polskę na fortepianie" - jak powiadano o nim w II Rzeczypospolitej.
Należy zatem pamiętać, że I. J. Paderewski to jedna z piękniejszych postaci 1918 r. Do Polski przyjechał w pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia. Pojawiając się w Poznaniu, zadziałał jak lont, powodując wybuch powstania wielkopolskiego i w konsekwencji uwolnienie tej dzielnicy spod panowania niemieckiego.
Tak jak powiedział z balkonu hotelu Bristol w Warszawie: " Nie przyszedłem po dostojeństwa, sławę i zaszczyty, lecz by służyć..." - podjął trudne zadania. Zgodnie z jego idealistycznym poglądem, " stronnictwo powinno być jedno - Polska". Na prośbę Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego utworzył w połowie stycznia 1919 r. rząd koalicyjny ( był jego premierem i ministrem spraw zagranicznych), który zyskał międzynarodowe uznanie i przetrwał do grudnia tegoż roku. W tym czasie przeprowadzono m.in. wybory do Sejmu, uchwalono Małą Konstytucję i uformowano 500-tysięczną armię.
Traktat wersalski stał się przyczyną ataków na Paderewskiego. Złożył więc dymisję i opuścił Polskę, ale nie obraził się na nią. Odporny na "jad zawiści, przykrości i cierpienia", domagał się wierności dla kraju ze strony Polonii amerykańskiej. Jego szwajcarska posiadłość w Morges stała się miejscem spotkań wielu polityków, on sam pozostał bezpartyjny.
Po napaści niemieckiej i sowieckiej na Polskę we wrześniu 1939 r. - pomimo swoich 79 lat - włączył się do pomocy krajowi. Wspierał W. Sikorskiego jako naczelnego wodza. Po agresji Hitlera na niedawnego sowieckiego sojusznika mówił: "Wierzę w Boga, wierzę w sprawiedliwość i w tym, co zaszło, widzę zapowiedź zbliżającej się kary". Kilka dni później zmarł. Cały swój majątek zapisał polskim instytucjom naukowym i kulturalnym.
Obecnym politykom daję pod rozwagę sposób uprawiania polityki zmarłego przed 60 laty ich wielkiego poprzednika, który nigdy nie reprezentował partykularnych interesów partyjnych. Celem nadrzędnym było dla niego państwo, jego niezawisłość, siła i wewnętrzna spójność. Od tych zasad nigdy nie odstępował, zdając sobie sprawę z niebezpieczeństwa zamieszek wewnętrznych. Aktywnie forsował ideę porozumienia narodowego. O zgodę i współpracę wszystkich Polaków walczył I. J. Paderewski nieustannie.