Chrzest był elementem, od którego zaczyna się historia Polski i jej chrześcijańskie dziedzictwo. W kronice pod rokiem 966 zapisano: „Mesco dux Poloniae baptizatur”, co znaczy: „Mieszko książę Polski został ochrzczony”. W tak lakoniczny sposób opisano najbardziej przełomowy moment w historii Polski. Polska weszła wówczas na trwałe do rodziny państw europejskich tworzących Christianitas, wspólnotę opartą na humanizmie zrodzonym z kontemplacji Boga i podkreślającym wartość osoby ludzkiej.

Bezpośrednim motywem do przyjęcia chrztu przez Mieszka I, było jego małżeństwo z czeską księżniczką Dobrawą, niezwykłą niewiastą, która postawiła taki warunek swemu przyszłemu mężowi, a później resztę życia poświęciła ewangelizacji swych poddanych. Ważną rolę odegrali duchowni przybyli z Czech a razem z nimi Jordan, Niemiec wcześniej osiadły w Pradze i znający język słowiański, który został mianowany biskupem misyjnym i skierowany do Polski.

Zaledwie w 34 lata później, w roku 1000 miał miejsce Zjazd Gnieźnieński, mający charakter pielgrzymki cesarza Ottona III do grobu męczennika Wojciecha Adalberta. W wydarzeniu tym wziął udział legat papieski Gaudenty i jako gospodarz polski książę Bolesław. Owocem zjazdu było powstanie pierwszej na ziemiach polskich metropolii, gwarantującej młodemu Kościołowi autonomię i jego zależność bezpośrednio od Rzymu. Ta wierność Stolicy Apostolskiej – będąca u jej początków gwarantem niezależności Polski - charakteryzuje Kościół w Polsce od przeszło tysiąca lat.

Warto przypomnieć, że chrzest Polski, zakorzeniony w wierze niepodzielnego Kościoła, w kolejnych wiekach owocował duchem ekumenicznej wolności i tolerancji - co jest charakterystycznym znamieniem polskiego chrześcijaństwa. W przeciwieństwie do innych terenów Europy nie było tu wojen między wyznaniami, lecz twórcze ich współistnienie. Dzięki temu ewangelicznemu impulsowi i otwartości, polska kultura tworzona była na przestrzeni dziejów przez chrześcijan - łacinników, prawosławnych, grekokatolików i protestantów - ze znacznym udziałem Żydów oraz muzułmanów. W Rzeczypospolitej (składającej się z Polski i Litwy) to nie władca decydował jaką wiarę czy poglądy mają mieć poddani, lecz oni sami, a rolą władcy było strzeżenie ich praw.

W czasach opresji, kiedy państwo polskie wymazane zostało z mapy Europy jak i w czasie zniewolenia komunistycznego – to Kościół był ojczyzną, miejscem, gdzie Polacy odnajdywali przestrzeń wolności i siłę do walki o niepodległość. Dzięki temu chrześcijaństwo stało się nieusuwalnym komponentem polskiej kultury i tożsamości. Tylko tym tłumaczyć można, fakt, że dziś religijność Polaków wydaje się być znacznie bardziej odporna na nurty sekularyzacyjne, niż wielu innych narodów europejskich.

Millennium chrztu

Wielkie znaczenie dla współczesnej historii Polski miały obchody millennium chrztu Polski w 1966 r. poprzedzone 9-letnią modlitewną nowenną. Dla prymasa Stefana Wyszyńskiego były one okazją do odnowy wiary Polaków - w obliczu nowego zagrożenia jakim był marksistowski ateizm. Uroczystości religijne, w wielu miastach z udziałem wielotysięcznych tłumów, stały się okazją do nieuchronnej konfrontacji z władzą komunistyczną, z której Kościół wyszedł jednak zwycięsko, a Polacy poczuli się bardziej wolni. Na główne uroczystości Millennium Chrztu Polski 3 maja 1966 r. w Częstochowie, prymas Wyszyński zaprosił Pawła VI. Papież pragnąc przybyć do sanktuarium Czarnej Madonny polecił nawet przygotować specjalny prezent dla sanktuarium - Złotą Różę, a mennica watykańska wybiła z tej okazji specjalny medal z wizerunkiem częstochowskiej Madonny. Ale komunistyczne władze nie zgodziły się na przyjazd Ojca Świętego do Polski. Podczas Mszy św. Z udziałem pół miliona wiernych, a którą sprawowali kardynałowie Wyszyński i Wojtyła, nieobecnego papieża przypominał jego portret i pusty tron, na którym złożona została wiązanka biało-żółtych róż.

Bez tej niezwykłej atmosfery ożywienia religijnego, umożliwiającej stopniową odbudowę autonomii Kościoła w Polsce i jego rosnący autorytet poza granicami, niemożliwy byłby zapewne późniejszy wybór kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową. Z kolei jednym z owoców pierwszej jego pierwszej pielgrzymki do Polski (1979 r.) było powstanie wielomilionowej „Solidarności”, która przyczyniła się później do zburzenia systemu komunistycznego w skali świata.

Jubileusz chrztu 2016

Kiedy zbliżał się tegoroczny jubileusz 1050. rocznicy chrztu Polski, kardynałowie Stanisław Dziwisz i Kazimierz Nycz, przekazali zaproszenie na te obchody papieżowi Franciszkowi zaraz po jego wyborze. Kard. Nycz wyjaśnił wówczas, że przyjazd Franciszka na te obchody byłby doskonałą rekompensatą za nieobecność Pawła VI w trakcie millennium. Do zaproszeń dołączył później cały polski Episkopat jak i prezydent oraz rząd, prosząc, aby Franciszek połączył swoją pielgrzymkę do Polski z okazji Światowych Dni Młodzieży w 2016 r. z udziałem w obchodach jubileuszu chrztu Polski. Tak się też stanie, gdyż papież będąc w Krakowie na Światowych Dniach Młodzieży, uda się 28 lipca do Częstochowy, gdzie odprawi Mszę św. z okazji 1050. rocznicy chrztu Polski.

Główne obchody jubileuszu odbędą się jednak wcześniej, dokładnie w 1050. rocznicę chrztu, czyli od 14 do 16 kwietnia br. w Gnieźnie i Poznaniu. Rozpocznie ją spotkanie Konferencji Episkopatu w Gnieźnie 14 kwietnia, z udziałem Legata Papieskiego, kard. Pietro Parolina, sekretarza stanu Stolicy Apostolskiej oraz reprezentantów innych konferencji biskupich. Po południu biskupi wezmą oni udział w uroczystej celebracji jubileuszowej na pobliskim Ostrowie Lednickim, który jest jednym z prawdopodobnych miejsc, gdzie mógł dokonać się chrzest, po czym nastąpi Msza św. w katedrze gnieźnieńskiej.

15 kwietnia nastąpią uroczyste obrady Zgromadzenia Narodowego na Międzynarodowych Targach Poznańskich. Swe orędzie wygłosi Prezydent Andrzej Duda, po czym zabrzmi Jubileuszowe "Oratorium 966.pl". Będzie to pierwsze w historii spotkanie Zgromadzenie Narodowego poza Warszawą. Po jego zakończeniu nastąpi procesja maryjna ulicami Poznania do katedry na Ostrowie Tumskim z udziałem licznych wiernych, zwieńczona Eucharystią.

Ostatni dzień obchodów, w sobotę 16 kwietnia będzie miał charakter wybitnie ewangelizacyjny i zostanie zrealizowany na poznańskim stadionie INEA, pod hasłem: "Gdzie chrzest, tam nadzieja". Zostanie tam odprawiona Msza św. z chrztem dorosłych i posłaniem wieńczącym centralne obchody jubileuszu. Wieczorem na stadionie zaprezentowane zostanie specjalne wykonanie musicalu poznańskiego Teatru Muzycznego "Jesus Christ Superstar".

Obchody jubileuszu 1050. rocznicy chrztu Polski nie ograniczają się do wskazanych tu celebracji, ale ich celem - analogicznie jak Wielkiej Nowenny z okresu Millennium - jest odnowa wiary i tożsamości chrzcielnej Polaków oraz odkrycie wynikającej z niej misji wobec nowych wyzwań, przez jakimi staje Kościół w Polsce. Służy temu specjalna duszpasterska „mapa drogowa” realizowana od czterech lat, w postaci ogólnokrajowego programu duszpasterskiego pod hasłem: "Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię!".

W przededniu obchodów jubileuszu 1050. rocznicy chrztu abp Stanisław Gądecki, przewodniczący polskiego Episkopatu mówił: „To samo mieszkowe chcemy teraz z całą mocą powtórzyć, przekonani o tym, że przyszłość Kościoła i Polski zależy od mocy naszej wiary. To jubileuszowe odnowienie przyrzeczeń będzie więc potwierdzeniem dla tego wszystkiego, co Chrystus wniósł w dzieje naszego narodu. (...) Będzie również akceptacją chrześcijańskiej kultury naszego narodu, norm moralnych i obyczajowych oraz tego wszystkiego, co u nas wyrasta z Ewangelii.”

Marcin Przeciszewski

Tekst ukazał się w dzisiejszym wydaniu L' Osservatore Romano pt: "Contro la minaccia dell’ateismo marxista".