Dwa lata temu ogłoszono, że Papież wyznaczył temat kolejnego, już piętnastego, Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów, które ma się odbyć w październiku 2018 r. Brzmi on „Młodzież, wiara i rozeznanie powołania”. W komunikacie opublikowanym przez Biuro Prasowe Stolicy Apostolskiej podkreślono, że Franciszek podjął tę decyzję po wysłuchaniu opinii episkopatów, Unii Przełożonych Generalnych, uczestników poprzedniego synodu, a także XIV Rady Zwyczajnej Synodu Biskupów. Dodano, że wybrany temat jest wyrazem duszpasterskiej troski Kościoła o młodych, a także kontynuacją rozważań ostatnich dwóch zgromadzeń synodalnych poświęconych rodzinie oraz zawartych w posynodalnej adhortacji apostolskiej „Amoris laetitia”. Wyjaśniono też, że „Chodzi o towarzyszenie ludziom młodym w ich drodze ku dojrzałości, aby w procesie rozeznawania mogli odkryć swój projekt życia i realizować go z radością, otwierając się na spotkanie z Bogiem i z ludźmi, aktywnie uczestnicząc w budowaniu Kościoła i społeczeństwa”.

W centrum uwagi

Informacja nie wzbudziła sensacji. Bardziej koncentrowano się na kontrowersjach, które w niektórych środowiskach katolickich wywołała opublikowana pół roku wcześniej adhortacja. Uwagę przykuła dopiero podana pod koniec listopada wiadomość, że również ten synod poprzedzi ankieta, jednak tym razem będzie ona adresowana nie tylko do biskupów, lecz także wprost do młodych.

Ankieta znalazła się na końcu upublicznionego w połowie stycznia ubiegłego roku Dokumentu Przygotowawczego Synodu Biskupów o młodzieży. Z okazji jego prezentacji Franciszek napisał specjalny list do młodych. Poinformował o planowanym Zgromadzeniu Synodu, jego temacie i wyjaśnił: „Chciałem, abyście wy byli w centrum uwagi, ponieważ zależy mi na was”. Zachęcił adresatów, aby posłuchali Bożego głosu, który rozbrzmiewa w ich sercach przez tchnienie Ducha Świętego. Nawiązał do pytania: „Czy sprawy można zmienić?”, które wielokrotnie stawiał uczestnikom Światowego Dnia Młodzieży w Krakowie. W odpowiedzi usłyszał gromkie: „Tak”. „Ten okrzyk rodzi się z waszego młodego serca, które nie znosi niesprawiedliwości i nie może się ugiąć przed kulturą odrzucenia ani ulec globalizacji obojętności. Posłuchajcie tego wołania, które wznosi się z waszego wnętrza!” – napisał Papież i dodał, że lepszy świat budowany jest także dzięki młodym, ich chęci zmiany i ich wielkoduszności.

„Również Kościół pragnie słuchać waszego głosu, waszej wrażliwości, waszej wiary; a nawet waszych wątpliwości i waszych krytyk. Niech wasze wołanie będzie słyszalne, niech rozbrzmiewa we wspólnotach i niech dotrze do pasterzy” – zaapelował Franciszek.

Konsultacja całego ludu

Dokument Przygotowawczy Synodu Biskupów o młodzieży przedstawił w Watykanie kard. Lorenzo Baldisseri. Został on rozesłany do rad hierarchów katolickich Kościołów wschodnich, do konferencji episkopatów, dykasterii Kurii rzymskiej i Unii Przełożonych Generalnych Instytutów Życia Konsekrowanego, aby „rozpocząć etap konsultacji całego ludu Bożego”. Chodziło o zebranie informacji na temat dzisiejszej kondycji młodych ludzi w różnych kontekstach jej życia, aby można było ją rozeznać przy tworzeniu „Instrumentum laboris” – dokumentu roboczego zgromadzenia synodalnego. Konsultacja ta była skierowana także do wszystkich młodych świata.

Jak poinformowała Katolicka Agencja Informacyjna, dokument przygotowawczy składał się z trzech części. W pierwszej zaproszono do wsłuchania się w rzeczywistość. W drugiej ukazano znaczenie rozeznawania w świetle wiary, by dokonywać wyborów odpowiadających woli Bożej i dobru osoby. W trzeciej skoncentrowano się na działalności duszpasterskiej wspólnoty kościelnej. Na końcu dołączony był kwestionariusz. Znalazły się w nim prośby o dane statystyczne oraz pytania dotyczące odczytania sytuacji młodych i dzielenia się praktykami. Autorzy ankiety pytali m.in.:

„Czego konkretnie domagają się dzisiaj młodzi waszego kraju/krajów od Kościoła?

Jakie obszary uczestnictwa mają młodzi w waszym kraju/krajach w życiu wspólnoty kościelnej?

W jaki sposób i gdzie udaje wam się spotkać ludzi młodych, którzy nie odwiedzają waszych środowisk kościelnych?

Jakie jest zaangażowanie rodzin i wspólnot w rozeznanie powołaniowe ludzi młodych?

Jak w waszych diecezjach dokonuje się planowania doświadczeń i dróg młodzieżowego duszpasterstwa powołań?

Jaki czas i przestrzenie poświęcają duszpasterze i inni wychowawcy na osobiste kierownictwo duchowe?

Jakie inicjatywy i procesy formacyjne są wprowadzane w życie dla osób towarzyszących wyborowi powołania?”.

Dla uwzględnienia różnych sytuacji kontynentalnych postawiono również specyficzne pytania dotyczące każdego obszaru geograficznego. Dla Europy brzmiały one:

„Jak można pomóc młodym ludziom patrzeć w przyszłość z ufnością i nadzieją, wychodząc z bogactwa chrześcijańskiej pamięci Europy?

Młodzi ludzie często czują się odrzuceni i nietolerowani przez system polityczny, gospodarczy i społeczny, w którym żyją. Jak wysłuchujecie tego potencjału protestu, aby przemienił się w propozycję i współpracę?

Na jakim poziomie relacje międzypokoleniowe jeszcze działają? I jak je reaktywować tam, gdzie nie funkcjonują?”.

Od czerwca 2017 r. młodzi mogli przez wiele miesięcy odpowiadać na pytania ankiety również za pośrednictwem specjalnie przygotowanej przez sekretariat Synodu Biskupów strony internetowej. Nadeszły dziesiątki tysięcy odpowiedzi z całego świata. Kwestionariusz był dostępny również w sieci po polsku.

Głosy 300 i 15 tysięcy

W ramach przygotowań do tegorocznego Zgromadzenia Synodu Biskupów zrobiono coś jeszcze. W dniach 19-24 marca br. w Rzymie odbyło się przedsynodalne spotkanie młodzieży z różnych stron świata. Wzięli w nim udział młodzi ludzie wydelegowani przez krajowe episkopaty, Kościoły wschodnie, zgromadzenia zakonne, seminaria, ruchy i stowarzyszenia, a także przedstawiciele innych wyznań i religii oraz różnych sektorów życia społecznego. Efektem spotkania był „Dokument finalny”. Uwzględniono w nim głosy ponad 300 przedstawicieli z całego świata, którzy byli obecni w Rzymie, oraz 15 tys. młodych, którzy wypowiadali się w grupach na portalu Facebook.

„Nie ma on być ani teologicznym traktatem naukowym, ani też ustanawiać nowego nauczania Kościoła. Jest on raczej wypowiedzią prezentującą specyficzne rzeczywistości, osobowości, przekonania oraz doświadczenia młodych ludzi z całego świata” – wytłumaczyli twórcy dokumentu, który został skierowany do ojców synodalnych. Zgodnie z ich zamiarem, ma on być dla biskupów pewnego rodzaju kompasem, służącym pełniejszemu zrozumieniu młodych. „Istotne jest, aby opisane doświadczenia były postrzegane i rozumiane w odniesieniu do różnych kontekstów, w jakich żyją młodzi ludzie” – zaznaczyli.

„Mam bardzo konkretne oczekiwania, być może zbyt bezpośrednie. Chciałbym usłyszeć, co Kościół ma do powiedzenia ludziom młodym, którzy mają przed sobą całe życie, ale chorują np. na śmiertelną chorobę, która całkowicie przekreśla ich plany. Czyli: moim pacjentom” – skomentował przedsynodalne spotkanie Maciej Klimasiński, jeden z czworga jego polskich uczestników.

Pragnąć tego, co wydaje się nierealne

Zarówno wyniki ankiety, jak i dokument finalny przedsynodalnego spotkania znalazły odzwierciedlenie w dokumencie roboczym, tzw. Instrumentum laboris, tegorocznego zgromadzenia Synodu Biskupów. – W „Instrumentum laboris” odnajdujemy nadzieję. W świecie, który nie pomaga marzyć, ten dokument może być odczytywany jako zaproszenie do tego, by pragnąć tego, co wydaje się nierealne, by marzyć dla młodych i wspólnie z nimi o wielkich rzeczach – powiedział sekretarz generalny Synodu Biskupów kard. Lorenzo Baldisseri. Gdy omawiał w skrócie treść liczącego 52 strony dokumentu, zwrócił uwagę na kilka tematów, które w nim wybrzmiewają. Jak relacjonowała KAI, jednym z nich są liczne wyzwania współczesnej młodzieży, m.in. globalizacja i jej konsekwencje oraz pogłębiające się różnice społeczne i brak dialogu międzypokoleniowego. Innym, zaznaczanym przez samych młodych ludzi, jest potrzeba towarzyszenia – zarówno pojedynczym młodym osobom, jak i rodzinie, która dla młodzieży ma fundamentalne znaczenie, pomimo kryzysu, w którym się znajduje. Kard. Baldisseri zwrócił też uwagę na sześć wyzwań antropologicznych współczesnej młodzieży opisanych w „Instrumentum laboris”, wśród których jest mowa m.in. o wyzwaniach związanych z tożsamością młodzieży budowaną w świecie wirtualnym, niezdolnością młodzieży do podejmowania wiążących decyzji, a także o tęsknocie młodzieży, która jest coraz mniej religijna, za pogłębionym życiem duchowym.

Sekretarz specjalny XV Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów ks. Giacomo Costa SJ przypomniał, że rozeznawanie jest nie tylko tematem Synodu Biskupów, ale też metodą działania zgromadzenia synodalnego. Zwrócił uwagę, że samo „Instrumentum laboris” nie jest jedynie zbiorem refleksji, ale jest opracowane według zasad rozeznawania duchowego: pierwszy rozdział poświęcony jest poznaniu, drugi interpretacji, trzeci zaś wyborowi konkretnych dróg i rozwiązań. Ks. Costa zwrócił też uwagę, że Synod Biskupów nie może się zakończyć wraz z październikowymi obradami, ale powinien mieć swój ciąg dalszy, zwłaszcza dzięki zaangażowaniu młodych ludzi, którzy powinni mieć swoje miejsce w Kościele.

Podmiot, nie przedmiot spotkania

Podczas październikowego XV Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów nt. „Młodzież, wiara i rozeznanie powołania” Polskę będzie reprezentować pięć osób, w tym czterech biskupów. Na przedstawionej przez Sekretariat Synodu Biskupów liście znaleźli się: abp Stanisław Gądecki – przewodniczący Konferencji Episkopatu Polski i wiceprzewodniczący Rady Konferencji Episkopatów Europy (CCEE), abp Grzegorz Ryś – metropolita łódzki i przewodniczący Zespołu KEP ds. Nowej Ewangelizacji, bp Marek Solarczyk – przewodniczący Rady KEP ds. Duszpasterstwa Młodzieży, bp Marian Florczyk – delegat KEP ds. Duszpasterstwa Sportowców i ks. Mirosław Juchno z diecezji rzeszowskiej.

Kilka tygodni przed rozpoczęciem prac tegorocznego Synodu Biskupów w niektórych środowiskach katolickich na świecie pojawiły się głosy zaniepokojenia, a nawet sugestie, aby go odwołać w związku z bardzo nagłośnioną w ostatnich czasach sprawą nadużyć seksualnych duchownych. Wspomniany już ks. Giacomo Costa SJ, jeden z dwóch sekretarzy specjalnych synodu, stwierdził w jednym z wywiadów: „Byłoby naiwnością nie zauważyć, że na poziomie mediów, opinii publicznej, a być może także szerokich kręgów Kościoła istnieje ryzyko, że ten synod zostanie zasadniczo zignorowany, w odróżnieniu od dwóch poświęconych rodzinie”. Jego zdaniem, oczekiwania są duże wśród tych, którzy wewnątrz Kościoła pracują z młodzieżą. Także wśród samych młodych są bez wątpienia zainteresowanie i ciekawość, co okazują przy okazji różnych wydarzeń na drodze przygotowań do synodu. Ks. Costa wyraził obawę, że tegoroczny synod nie spotka się z odpowiednim zainteresowaniem i odzewem, i stwierdził: „Byłaby to stracona okazja, ponieważ gra toczy się o wysoką stawkę: w istocie to spotkanie wzywa do zmierzenia się z kwestią relacji między pokoleniami, do myślenia o teraźniejszości w sposób, który pozostawia przestrzeń na przyszłość. To kluczowy temat dla całego naszego społeczeństwa”.

Metropolita Luksemburga abp Jean-Claude Hollerich zauważył w zeszłym roku: „Nie chciałbym synodu o młodzieży, ale z młodzieżą. Ona nie jest przedmiotem, ale podmiotem tego spotkania”. To bardzo ważna konstatacja. Jeśli podobnie podejdą do zaczynającego się 3 października synodalnego zgromadzenia wszyscy jego uczestnicy, z pewnością jego owoce wpłyną znacząco na przyszłość nie tylko kolejnego pokolenia, ale również Kościoła na całym świecie. Z pewnością jego istoty nie stanowią „uatrakcyjnienie oferty Kościoła” ani wymyślanie PR-owych sztuczek, mających przyciągnąć młodych.

Wykorzystano materiały Katolickiej Agencji Informacyjnej i Konferencji Episkopatu Polski.