W zachodniej części lewobrzeżnego Torunia, na wyżynie górującej nad kujawskim brzegiem Wisły leży Podgórz, najznaczniejsza dzielnica tej części grodu Kopernika. Do 1938 r. było to samodzielne miasto, które wyrosło z osady założonej w 1. poł. XVI wieku (opodal zbudowanego przez Władysława Jagiełłę zamku dybowskiego), z prawami miejskimi przyznanymi w 1611 r. przez Zygmunta III Wazę. W okolicach Podgórza biskup chełmiński Piotr Kostka w 1576 r. witał króla Stefana Batorego. W 1658 r. podczas oblężenia Torunia zajętego przez Szwedów mieszkała tutaj królowa Ludwika Maria, żona Jana Kazimierza. Dwór królewskiej małżonki znalazł schronienie w murach klasztoru, który we wsi Piaski k. Podgórza Stanisław Sokołowski, starosta dybowski, ufundował dla franciszkanów reformatów, gdy nie stało dla nich miejsca w niegościnnym, protestanckim Toruniu. Synowie św. Franciszka zamieszkali tutaj w 1644 r. Ich kościół konsekrowany w 1659 r. został świątynią parafialną dopiero w 1813 r., gdy pełniący tę funkcję kościół pw. św. Anny spłonął podczas pożaru wznieconego przez żołnierzy napoleońskich w przededniu oblężenia toruńskiej twierdzy przez Rosjan. W 1832 r. ojcowie reformaci musieli opuścić parafię po dokonanej przez Prusaków kasacie zakonów. Ich obowiązki przejęli księża diecezjalni, wśród nich zasłużeni i ukochani przez parafian wieloletni proboszczowie – ks. Józef Domachowski (1876 – 1940), męczennik Stutthofu i ks. prał. Józef Batkowski (1912 – 2007). W 1987 r. prymas Polski kard. Józef Glemp ponownie powierzył parafię franciszkanom. Miała ona zawsze odpowiadający ich duchowości szczególny charakter maryjny, o czym świadczy m.in. wyposażenie kościoła. Tutaj od schyłku pierwszego pobytu reformatów działało Bractwo Niepokalanie Poczętej Najświętszej Maryi Panny. Jego tradycje przejęło w okresie międzywojennym Bractwo Mariackie opiekujące się bocznym ołtarzem, w którym od przeszło 200 lat znajduje się słynący łaskami obraz Niepokalanej.

Z dziejów sanktuarium

Wizerunek Najświętszej Maryi Panny z Dzieciątkiem jest autorstwa pierwszego w XVIII-wiecznym Toruniu malarza o polskim nazwisku, Kazimierza Łukaszewicza, nazywanego przez prof. Jacka Tylickiego „malarzem podgórskim”. Większość jego znanych prac (wśród nich stacje drogi krzyżowej) wiąże się z tutejszym kościołem. Obraz namalowany prawdopodobnie pod koniec lat 80. XVIII wieku cieszył się nabożeństwem wiernych, o czym świadczą zachowane przez ks. prał. Batkowskiego księgi z zapisanymi intencjami ku Maryi Niepokalanej.

Szczególną cześć i kult dla tutejszego wyobrażenia potwierdzają osoby opiekujące się ołtarzem z wizerunkiem Najświętszej Panny zwanej Madonną Podgórską. Istotny kontekst tematyczny, o silnej wymowie rodzinnej, stanowią malowidła znajdujące się w sąsiedztwie obrazu: umieszczone wyżej „Narodziny Najświętszej Maryi Panny” oraz przedstawienie Jej zaślubin z prawej strony kaplicy. „Dzisiaj zauważamy, że szczególne łaski otrzymują tutaj rodziny modlące się o wiarę, miłość i zgodę, jak również małżonkowie modlący się o dar potomstwa” – twierdzi o. Robert Nikel OFM, kustosz sanktuarium („Nowe sanktuarium diecezjalne”, „Głos z Torunia” nr 7/2015).

2 lutego 2015 r., w święto Ofiarowania Pańskiego, biskup toruński Andrzej Suski napisał w specjalnym dekrecie: „Spełniając prośby Wspólnoty Zakonu Braci Mniejszych Prowincji św. Franicszka z Asyżu, osób konsekrowanych i katolików świeckich, ustanawiam kościół pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu, gdzie znajduje się powszechnie czczony wizerunek Matki Bożej Podgórskiej Niepokalanej Królowej Rodzin, sanktuarium diecezjalnym”. Nowo utworzone sanktuarium (dwudzieste w diecezji toruńskiej) zaczęli nawiedzać pątnicy. 30 maja pierwszą pieszą pielgrzymkę rodzin przyprowadził z sąsiedniej parafii pw. bł. Stefana W. Frelichowskiego jej proboszcz ks. kan. Ryszard Domin, który przed obrazem Podgórskiej Pani odprawił Mszę św.

29 kwietnia w czasie audiencji generalnej na Placu św. Piotra w Rzymie papież Franciszek pobłogosławił korony dla podgórskiego obrazu, które zaprezentowali: bp Andrzej Suski, minister prowincjalny o. Filemon Janka OFM i o. Robert Nikel OFM, kustosz sanktuarium (por. „Korony dla Królowej Rodzin”, „Głos z Torunia” nr 21/2015).

Kustosz zaprasza

Matka Boża Podgórska Niepokalana Królowa Rodzin zaprasza was do Torunia na Podgórz na szczególną modlitwę o umocnienie wiary i miłości w rodzinach. Przybywajcie więc do naszego franciszkańskiego sanktuarium: narzeczeni i małżonkowie, dziadkowie i jubilaci, rodzice wraz z dziećmi, szczęśliwi i przeżywający kryzysy lub rozpad swojego małżeństwa. Maryja pragnie modlić się z wami i za was. Przybywajcie, bo to sanktuarium macie na wyciągnięcie ręki…

Wizerunek

Na obrazie łagodnie uśmiechnięta Maryja trzyma Dzieciątko Jezus, pokazując Je światu. Jej głowę otacza jasność i wieniec z 12 gwiazd, a u dołu widać księżyc (por. Ap 12, 1) ukazany odwrotnie niż w podobnych przedstawieniach. Pod stopami widać węża symbolizującego szatana (por. Rdz 3, 15). Leżące jabłko przypomina o grzechu pierworodnym. Dzieciątko, spoglądające poważnie, godzi węża długim drzewcem krzyża trzymanego w lewej rączce. Obraz ukazuje ważną rolę Matki Bożej w Kościele i Jej współdziałanie z Jezusem Chrystusem w walce z grzechem i jego sprawcą, szatanem.

Warto przeczytać: Jerzy Domasłowski, „Kościół Świętych Piotra i Pawła i klasztor Franciszkanów (dawniej reformatów) na Podgórzu w Toruniu”, Toruń 2007; „Dzieje i skarby kościołów Torunia-Podgórza”, red. Katarzyny Kluczwajd, Toruń 2007.

Cenną pomocą podczas pisania artykułu służył kustosz o. Robert Nikel OFM, któremu składam serdeczne podziękowanie

22 sierpnia (liturgiczne wspomnienie Najświętszej Maryi Panny Królowej) to dzień uroczystej koronacji wizerunku Matki Bożej Podgórskiej. Relację z tego wydarzenia zamieścimy w następnym numerze

* * *

Kult Madonny Podgórskiej

• Msze św. w intencjach zbiorowych ku czci Matki Bożej Podgórskiej oraz w intencji małżeństw i rodzin, środa o godz. 18.30 (intencje można składać do skarbonki przy kaplicy maryjnej, elektronicznie: www.franciszkaniewtoruniu.net lub na adres: Klasztor Franciszkanów, ul. Poznańska 49, 87-100 Toruń)

• Msza św. za żyjących i zmarłych czcicieli Niepokalanej Królowej Rodzin, pierwsze soboty miesiąca o 18.30 (w kaplicy maryjnej). Po Mszy św. nabożeństwo wynagradzające Niepokalanemu Sercu Maryi i Apel Jasnogórski o godz. 21

• Nabożeństwo ku czci Matki Bożej Nieustającej Pomocy, środa po Mszy św. o godz. 8

• Nowenna ku czci Matki Bożej Podgórskiej, środa o godz. 18

• Godzinki ku czci Matki Bożej Niepokalanej, niedziela o godz. 7.40

• Nabożeństwo fatimskie z procesją różańcową ze świecami na pl. św. Franciszka, 13. dnia miesiąca od maja do października po Mszy św. o 18.30

• Pielgrzymki parafialne i środowiskowe, wota, koronacja

* * *

Odpusty

• Matki Bożej Anielskiej z Porcjunkuli, 2 sierpnia

• Matki Bożej Podgórskiej (w rocznicę koronacji obrazu Matki Bożej Podgórskiej), 22 sierpnia

• Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, 8 grudnia

• Świętych Apostołów Piotra i Pawła (odpust parafialny), 29 czerwca

• Św. Franciszka z Asyżu, 4 października