Ten wyjątkowy wieczór w naszej rodzimej tradycji należy do najbardziej uroczystych, a jednocześnie najbardziej wzruszających wieczorów w roku. Punktem kulminacyjnym adwentowego oczekiwania w chrześcijańskich domach jest Wigilia Bożego Narodzenia, posiadająca niezwykle rozbudowaną liturgię domową. Jej geneza sięga pierwszych wieków chrześcijaństwa.
O Wigiliach informuje nas już Stary Testament. Świętowano je dawniej przed każdą uroczystością, a także przed każdym szabatem. Wigilia miała przygotować do odpoczynku świątecznego. „Wigilia” - z języka łacińskiego znaczy tyle, co czuwanie. Taki istniał bowiem dawniej zwyczaj w Kościele, iż w przeddzień większej uroczystości obowiązywał post, a wierni, trwając na wspólnej modlitwie przez całą noc, oczekiwali na tę uroczystość.
W polską tradycję Wigilia wpisała się na stałe dopiero w XVIII wieku. Najważniejszym wydarzeniem wieczoru wigilijnego jest uroczysta wieczerza, na którą składają się potrawy wyłącznie postne. Ma ona charakter rodzinny, choć zdarza się, że zaprasza się na nią również osoby mieszkające samotnie. Wolne miejsce przy stole przywołuje na pamięć naszych bliskich, którym nie dane jest świętować razem z nami. Przypomina również o bliskim naszemu sercu zmarłym. Wedle tradycji polskiej, wieczerza wigilijna rozpoczynała się zwykle wraz z pojawieniem się pierwszej gwiazdy na niebie. Kulminacyjnym momentem podczas wieczerzy wigilijnej jest zwyczaj łamania się opłatkiem. Następuje on tuż po odczytaniu Ewangelii o Narodzeniu Pańskim i złożeniu sobie życzeń.
Wieczerza wigilijna w swej wymowie nawiązuje do uczt pierwszych chrześcijan, które organizowano na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy. Oznacza wzajemne poświęcenie się jednych dla drugich oraz uczy umiejętności dzielenia się ostatnim kawałkiem chleba. Po wieczerzy w wielu domach kultywowane jest wspólne śpiewanie kolęd i pastorałek. O północy we wszystkich kościołach odprawiana jest Msza św. zwana Pasterką, która stanowi centrum wszystkich zwyczajów powiązanych z obchodami przyjścia Odkupiciela na świat.