Chrześcijanin albo pomaga, albo nie jest chrześcijaninem

Katarzyna Woynarowska: - Jak sobie radzi Caritas, jedna z największych organizacji charytatywnych w Polsce, w dobie kryzysu?

Reklama

Ks. Prał. Stanisław Iłczyk: - Kryzys gospodarczy zmienił z pewnością pracę Caritas. Jesteśmy przecież nastawieni na codzienną pomoc, bo codziennie przychodzą do nas ludzie z rozmaitymi problemami, więc kryzys dotyka nas codziennie. Caritas skupiony jest na rodzinie, zwłaszcza wielodzietnej, albo tej patologicznej, w trudnej sytuacji. Wychodzimy z założenia, iż dzieci nie są winne, że ojciec pije, a matka nie umie zająć się domem. I to jest trzon naszej pracy. Codziennej, mozolnej, często z małą szansą na jakiekolwiek zrozumienie, że o wdzięczności nie wspomnę. Ta codzienna praca, to pięć kuchni, w których każdego dnia wydajemy kilkaset obiadów, to 4 ośrodki, w których opiekujemy się bezdomnymi. I od razu wyjaśnię, że nie chodzi wyłącznie o ich nakarmienie. Trzeba kupić środki czystości, ubrania, pomóc w pozałatwianiu różnych prawnych spraw, załatwić dostęp do lekarza, bo przecież bezdomni są nieubezpieczeni, itd...
Nowość, która pojawiła się wraz z kryzysem, to spora grupa ludzi, którzy przychodzą do nas prosto z MOPS z bardzo konkretnymi potrzebami, których nie jesteśmy w stanie zabezpieczyć. Stracili pracę, a mają rachunki do zapłacenia - prąd, gaz, czynsz... Czasem zadłużenia sięgają 20, 30 tys. Nie mamy takich pieniędzy. Ktoś inny potrzebuje tony węgla na zimę. Przychodzą z założeniem, że ksiądz ma temu zaradzić i już. Wtedy, jako kapłan, mam podwójnie trudną sytuację, bo muszę odmówić. Słyszę oburzenie, że jak to? Ksiądz nie ma prawa powiedzieć „nie” potrzebującemu! Na nic tłumaczenia, że my na bieżąco „przerabiamy” to, co otrzymujemy od darczyńców w formie przedmiotów czy gotówki - gotujemy obiady, dajemy dzieciakom wyprawki do szkół, kupujemy lekarstwa ratujące życie...

- A bezdomni? Czy kryzys spowodował zwiększenie liczby osób bezdomnych?

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

- Niestety, tak... I tutaj przyznam jest sytuacja najtrudniejsza. Zawsze pod koniec roku Caritas otrzymywała z rezerw Ministerstwa Polityki Społecznej pewną kwotę na opiekę nad bezdomnymi. W tym roku zmieniono system dotacji i każda diecezjalna Caritas musiała opracować indywidualny program zagospodarowania tych dotacji. W tym roku, zapewne w związku z kryzysem, funduszy ministerialnych starczyło dla ok. dwóch Caritas diecezjalnych, nie znaleźliśmy się w gronie wybranych. Nasz projekt merytorycznie był w porządku, natomiast komisja kierowała się atrakcyjnością wniosku. Nasz zapewne był mało atrakcyjny, bo zaplanowaliśmy remont przytulisk dla bezdomnych - mamy grzyb na ścianach, łazienki w fatalnym stanie, potrzeba nowej wentylacji itd... Dla nas najważniejsza jest ta fundamentalna pomoc - dać godziwy dach nad głową tym, którzy go nie mają… Dlatego w tym roku mamy bardzo uszczuplone fundusze na bezdomnych.

- W Częstochowie działają dwie noclegownie dla mężczyzn. Czy wobec tego ich istnienie, szczególnie w czasie zbliżającej się zimy, jest zagrożone?

Reklama

- Oba ośrodki są na ulicy Krakowskiej. Pierwszy, pod numerem 80/2 jest własnością Caritas, mieści 35-40 osób, faktycznie nocuje w nim ok. 60. Drugi, pod numerem 80/15, własność miasta, a pod naszą opieką, formalnie przeznaczony jest dla 100 osób, w praktyce nocuje tam 160 mężczyzn. Po pożarze w Kamieniu Pomorskim, gdzie spłonął dom mniej więcej o takim przeznaczeniu, zarządzono inspekcje kontrolne w całej Polsce. Wyniki są takie, że oba częstochowskie przytuliska trzeba by zamknąć - i ten Caritas i ten miasta. O ile mogliśmy się szybciej uporać z brakami, które wskazano nam w noclegowni caritasowskiej, o tyle w noclegowni miejskiej sprawy się komplikują. W tym wypadku miasto uruchomiło całą procedurę przetargową - od kosztorysu i zrobienia projektu. Teraz czekamy na ogłoszenie przetargu, a mamy jesień. Tam potrzebny jest potężny remont. Nie wiem jak to zrobić bez wyprowadzania ludzi. Trzeba poziomami wyprowadzać ludzi do ogrzewalni. Jest to niełatwa sprawa. W zimie z tych 160 mężczyzn zrobi się 200.
Moim zdaniem w Częstochowie koniecznie trzeba pomyśleć o zmianie lokalizacji przytulisk. Remont miejskiego przytuliska na Krakowskiej to koszt 350 tys. zł. Niemal po przeciwnej stronie ulicy powstała Galeria Jurajska. Teren dawnego Elanexu za chwilę stanie się niezwykle atrakcyjny dla inwestorów. A nikt nie będzie inwestował w teren, na którym usytuowane są przytuliska dla bezdomnych. Więc kwestią czasu jest przenoszenie tego domu w inne miejsce. A nowe miejsce daje szansę na nowoczesny, lepiej dostosowany do potrzeb przytuliska obiekt. To będą pieniądze dobrze wydane, bo jak mówił Pan Jezus - „biednych zawsze będziecie mieć u siebie”. Od tego zjawiska społeczeństwo nie ucieknie.

- Nasz region od jakichś trzech lat nawiedzają regularnie klęski żywiołowe. Czy Caritas częstochowska otrzymuje w związku z tym jakieś dodatkowe fundusze na pomoc ofiarom żywiołów?

Reklama

- Od 2007 r. mamy co roku jakiś kataklizm. I przy całym szacunku i wdzięczności dla ofiarodawców, to zauważamy pewne przyzwyczajenie, które skutkuje mniejszą ofiarnością. W ostatnich latach zbiera się przecież nieustannie i na wszystko, a w sytuacji, gdy kryzys wysysa ludziom pieniądze z kieszeni, oni muszą dokonywać wyboru - na to dam, na to już nie... Z doświadczenia wiemy - hojni są najczęściej ludzie niezamożni, z niewielkimi i minimalnie rewaloryzowanymi rentami czy emeryturami. Nie w tym więc rzecz, że się ludziom serca zamykają, ale w pogarszającej się ich sytuacji bytowej.
Gdy w 2007 r. przeszła trąba powietrzna nad wsiami Skrzydlów, Adamów i Huby, wtedy w Caritas nie nadążaliśmy z odbieraniem telefonów. Ogromna pomoc szła z całej Polski, w Częstochowie mieliśmy pamiętny wielki koncert z samymi gwiazdami. W tym roku, to zainteresowanie naszym problemem stało się marginalne, bo powodzie dotknęły także wiele innych regionów Polski. Dla nas szczególnie tragiczny był rok ubiegły -- trąby powietrzne pustoszyły niemal cały teren archidiecezji: od Blachowni, po Gorzkowice czy Rozprzę. 800 domów mieszkalnych zostało zniszczonych zupełnie, podobnie jak 600 zabudowań gospodarczych. Otrzymaliśmy wtedy z Caritas Polska pomoc w wysokości 900 tysięcy zł, a cała pomoc, jaką przeznaczyliśmy dla ofiar żywiołów, to ponad 1,9 miliona. Trzeba było kupić tym ludziom żywność, materiały budowlane, środki higieniczne. Zabieraliśmy dzieci z poszkodowanych miejsc na wakacje, kupiliśmy im wyprawki szkolne, Caritas radomska przysłała nam np. sto ton zboża dla rolników. Na bieżąco wypłacaliśmy zapomogi na najpilniejsze potrzeby tych rodzin. Metoda pomocy w takich sytuacjach jest skomplikowana - inaczej pomaga się młodym, zdrowym ludziom, inaczej np. parze starszych osób.
Sztuka pomagania polega też na tym, by być pierwszym i odejść ostatnim. Na początku zawsze jest tłok. Do poszkodowanych przyjeżdżają wszyscy - dziennikarze, politycy, miejscowe władze, straż, policja, sporo organizacji pozarządowych. Z czasem jednak wokół ich tragedii robi się coraz ciszej. I wtedy, tak szczerze mówiąc, zostaje Caritas. My przecież, obok tych działań na szybko, działań doraźnych, mamy opracowane mechanizmy długofalowej pomocy. I taka obecność sprawdza się naszym zdaniem najbardziej.

- Działalność Caritas jest coraz lepiej postrzegana w społeczeństwie. Ludzie doceniają, że gdy ktoś jest w potrzebie pierwsza zjawia się Caritas. Czy czujecie taką życzliwość dla swoich działań?

- I tak, i nie. Dobrze byłoby, gdyby więcej Polaków nie zapominało o Caritas, zwłaszcza w chwili wypełniania PIT-ów. Mam na myśli 1%. A szczególnie apel ten kieruję do wiernych Kościoła częstochowskiego. Z zazdrością słuchałem ostatnio, jak szef katowickiej Caritas mówił, że z 1 procenta zebrali na swoją działalność ok.1, 5 miliona. U nas jest to ledwie 200 tys. Chciałbym uświadomić wszystkim, że pieniądze ofiarowane Caritas wracają w takiej czy innej formie do ludzi, i to tych naprawdę najbardziej potrzebujących. (cdn)

Po przedstawieniu dwa tygodnie temu postaci św. Franciszka z Asyżu chciałbym dzisiaj opowiedzieć o innym świętym, który należał do pierwszego pokolenia Braci Mniejszych: o Antonim Padewskim czy - jak go się również nazywa - Lizbońskim, nawiązując do miejsca jego urodzenia. Mowa o jednym z najpopularniejszych świętych w całym Kościele katolickim, czczonym nie tylko w Padwie, gdzie wzniesiono wspaniałą bazylikę, w której spoczywają jego doczesne szczątki, ale na całym świecie. Wierni z wielką czcią odnoszą się do jego obrazów oraz figur, przedstawiających go z lilią, symbolem jego czystości, bądź z Dzieciątkiem Jezus na ręku, upamiętniającym cudowne widzenie, o którym wspominają niektóre źródła literackie. Antoni w znaczący sposób przyczynił się do rozwoju duchowości franciszkańskiej dzięki swym wybitnym przymiotom - inteligencji, zrównoważeniu, gorliwości apostolskiej, a przede wszystkim żarliwości mistycznej. Urodził się w Lizbonie w szlacheckiej rodzinie ok. 1195 r. i na chrzcie otrzymał imię Fernando (Ferdynand). Wstąpił do kanoników zachowujących monastyczną Regułę św. Augustyna, najpierw w klasztorze św. Wincentego w Lizbonie, następnie Świętego Krzyża w Coimbrze - renomowanego ośrodka kultury Portugalii. Z zainteresowaniem i zapałem poznawał Biblię i Ojców Kościoła, zdobywając wiedzę teologiczną, którą owocnie wykorzystywał w działalności nauczycielskiej i kaznodziejskiej. W Coimbrze wydarzył się epizod, który w decydujący sposób wpłynął na jego życie: w 1220 r. wystawiono tam relikwie pierwszych pięciu misjonarzy franciszkańskich, którzy udali się do Maroka, gdzie ponieśli śmierć męczeńską. Ich historia zrodziła w młodym Ferdynandzie pragnienie naśladowania ich i postępowania drogą chrześcijańskiej doskonałości: poprosił wówczas o zgodę na opuszczenie kanoników św. Augustyna i zostanie bratem mniejszym. Jego prośba została przyjęta i pod nowym, zakonnym imieniem Antoni on również wyruszył do Maroka. Opatrzność Boża zdecydowała jednak inaczej. Z powodu choroby musiał wrócić do Włoch i w 1221 r. wziął udział w słynnej Kapitule Namiotów w Asyżu, gdzie spotkał też św. Franciszka. Następnie żył czas jakiś w całkowitym ukryciu w klasztorze w pobliżu Forli w północnych Włoszech, gdzie Pan powołał go do innej misji. Wysłany w okolicznościach zupełnie przypadkowych do wygłoszenia kazania z okazji święceń kapłańskich, pokazał, że wyposażony jest w taką wiedzę i dar wymowy, iż przełożeni przeznaczyli go do kaznodziejstwa. Tak oto rozpoczął we Włoszech i we Francji ogromnie intensywną i skuteczną działalność apostolską, by nakłonić sporą liczbę osób, które odeszły od Kościoła, do zmiany decyzji. Był też jednym z pierwszych nauczycieli teologii Braci Mniejszych, jeżeli nie wręcz pierwszym. Rozpoczął swe nauczanie w Bolonii, z błogosławieństwem Franciszka, który, w uznaniu cnót Antoniego, wystosował do niego krótki list, rozpoczynający się tymi słowami: „Podoba mi się, że nauczasz świętej teologii braci”. Antoni położył podwaliny pod teologię franciszkańską, która - uprawiana przez innych wybitnych myślicieli - miała osiągnąć swoje szczyty w postaciach Bonawentury z Bagnoregio i bł. Dunsa Szkota. Kiedy został prowincjałem Braci Mniejszych w Północnych Włoszech, nadal zajmował się kaznodziejstwem, dzieląc je ze sprawowaniem urzędu przełożonego. Gdy skończył misję prowincjała, wrócił w okolice Padwy, dokąd jeszcze kilkakrotnie się udawał. Po niespełna roku zmarł u bram tego miasta - 13 czerwca 1231 r. Padwa, która przyjęła go z miłością i czcią, złożyła mu wieczny hołd czci i pobożności. Sam papież Grzegorz IX - który wysłuchawszy jego kazania, nazwał go „Arką Testamentu” - kanonizował go w 1232 r., również w następstwie cudów, jakie dokonały się za jego wstawiennictwem. W ostatnim okresie życia Antoni zapisał dwa cykle „Kazań”, zatytułowane „Kazania niedzielne” i „Kazania na uroczystości i święta”, przeznaczone dla kaznodziejów i wykładowców teologii z Zakonu Franciszkańskiego. Komentuje w nich teksty Pisma Świętego, prezentowane przez liturgię, wykorzystując patrystyczno-średniowieczną interpretację czterech zmysłów: literackiego lub historycznego, alegorycznego lub chrystologicznego, topologicznego czy moralnego i anagogicznego, który ukierunkowuje ku życiu wiecznemu. Chodzi o teksty teologiczno-homiletyczne, będące odzwierciedleniem żywego przepowiadania, w których Antoni proponuje prawdziwą i właściwą drogę chrześcijańskiego życia. Tak wielkie jest bogactwo nauki duchowej zawartej w „Kazaniach”, że czcigodny papież Pius XII w 1946 r. ogłosił Antoniego doktorem Kościoła, nadając mu tytuł „Doctor Evangelicus”, gdyż z pism tych przebija świeżość i piękno Ewangelii; dziś jeszcze możemy czytać je z wielkim pożytkiem duchowym. W swoim nauczaniu mówi o modlitwie jako związku miłości, która popycha człowieka do słodkiej rozmowy z Panem, przynosząc niewypowiedzianą radość, która łagodnie ogarnia modlącą się duszę. Antoni przypomina nam, że modlitwa potrzebuje atmosfery ciszy, która nie ma nic wspólnego z oderwaniem się od zewnętrznego hałasu, ale jest doznaniem wewnętrznym, mającym na celu usunięcie przeszkód w skupieniu się, spowodowanych przez troski duszy. Według nauczania tego wybitnego doktora franciszkańskiego, modlitwa składa się z czterech niezbędnych postaw, które Antoni określił po łacinie jako „obsecratio”, „oratio”, „postulatio”, „gratiarum actio”. Moglibyśmy je przetłumaczyć następująco: ufne otwarcie serca na Boga, czuła rozmowa z Nim, przedstawienie naszych potrzeb, wysławianie Go i dziękczynienie. W tym nauczaniu św. Antoniego o modlitwie widzimy jeden ze szczególnych rysów teologii franciszkańskiej, którą on zapoczątkował, a mianowicie fundamentalną rolę przyznaną miłości Bożej, która wkracza w sferę uczuć, woli, serca, i będącej także źródłem, z którego wytryska poznanie duchowe, przerastające wszelkie poznanie. Pisze dalej Antoni: „Miłość jest duszą wiary, sprawia, że jest ona żywa; bez miłości wiara umiera” („Kazania na niedziele i święta II”, „Il Messaggero”, Padwa 1979, s. 37). Tylko dusza, która się modli, może dokonać postępów w życiu duchowym: oto uprzywilejowany przedmiot przepowiadania św. Antoniego. Zna on doskonale ułomności ludzkiej natury, skłonność do popadania w grzech, dlatego stale wzywa do walki ze skłonnością do chciwości, pychy, nieczystości oraz do praktykowania cnót ubóstwa i wielkoduszności, pokory i posłuszeństwa, niewinności i czystości. Na początku XIII wieku, w kontekście odrodzenia miast i rozkwitu handlu, wzrastała liczba osób nieczułych na potrzeby ubogich. Z tego też powodu Antoni wielokrotnie wzywa wiernych do myślenia o prawdziwym bogactwie, bogactwie serca, które czyni ich dobrymi i miłosiernymi, i gromadzeniu skarbów dla Nieba. „Bogacze - tak wzywa - zaprzyjaźnijcie się z ubogimi, (...) przyjmijcie ich w swoich domach: to oni, ubodzy, przyjmą was potem w wieczne mieszkanie, gdzie jest piękno pokoju, ufność w bezpieczeństwo oraz obfity spokój wiecznej sytości” (tamże, s. 29). Czyż nie widzimy, Drodzy Przyjaciele, że to nauczanie jest bardzo ważne także dziś, gdy kryzys finansowy i poważne nierówności gospodarcze zubożają wiele osób i stwarzają warunki nędzy? W encyklice „Caritas in veritate” przypominam: „Ekonomia bowiem potrzebuje etyki dla swego poprawnego funkcjonowania; nie jakiejkolwiek etyki, lecz etyki przyjaznej osobie” (n. 45). Antoni, w szkole Franciszka, stawia zawsze Chrystusa w centrum życia i myślenia, działania i kaznodziejstwa. I to jest drugi rys typowy dla franciszkańskiej teologii: chrystocentryzm. Kontempluje ona z upodobaniem i wzywa do kontemplacji tajemnic człowieczeństwa Pana, w szczególny sposób tajemnicy Narodzenia, które wywołują w nim uczucia miłości i wdzięczności dla Bożej dobroci. Również widok Ukrzyżowanego inspiruje w nim myśli o wdzięczności dla Boga i szacunku dla godności osoby ludzkiej, tak iż wszyscy, wierzący i niewierzący, mogą znaleźć w niej to znaczenie, które wzbogaca życie. Antoni pisze: „Chrystus, który jest twoim życiem, wisi przed tobą, abyś patrzył na krzyż jak w lustro. Będziesz mógł tam poznać, jak śmiertelne były twoje rany, których żadne nie uleczyłoby lekarstwo, jak tylko krew Syna Bożego. Jeśli dobrze się przyjrzysz, będziesz mógł zdać sobie sprawę, jak wielka jest twoja godność ludzka i twoja wartość (...). W żadnym innym miejscu człowiek nie może lepiej uświadomić sobie, jak wiele jest wart, jak wtedy, gdy spogląda w lustro krzyża” („Kazania na niedziele i święta III”, str. 213-214). Drodzy Przyjaciele, oby Antoni Padewski, tak bardzo czczony przez wiernych, mógł wstawiać się za całym Kościołem, a zwłaszcza za tymi, którzy poświęcają się kaznodziejstwu. Oni zaś, czerpiąc natchnienie z jego przykładu, niech troszczą się o łączenie mocnej i zdrowej nauki ze szczerą i żarliwą pobożnością i zwięzłością przekazu. W obecnym Roku Kapłańskim módlmy się, aby kapłani i diakoni pełnili pilnie tę posługę głoszenia i aktualizacji Słowa Bożego wiernym, przede wszystkim w homiliach liturgicznych. Niech będą one skutecznym przedstawieniem odwiecznego piękna Chrystusa, właśnie tak jak zalecał Antoni: „Kiedy głosisz Chrystusa, otwiera On twarde serca; gdy wzywasz Go, osładza gorzkie pokusy; gdy myślisz o Nim, rozjaśnia Twoje serce; kiedy o Nim czytasz, nasyca twój umysł” („Kazania na niedziele i święta III”, str. 59).